ΠΡΟΣ: Την Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΞΑΝΘΑΚΗ-ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ»
Η Ε.Ε.Φ., η αρχαιότερη – με ιστορία 72 ετών - και με διεθνή παρουσία φιλολογική Εταιρεία της χώρας μας στηρίζει πολλές σημαντικές διατάξεις του συζητούμενου Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Στηρίζει ανεπιφύλακτα την αναβάθμιση των κλασσικών γραμμάτων και την μέσω αυτών ενίσχυση της Γενικής Παιδείας, του ακρογωνιαίου λίθου της εκπαίδευσης.
Συγκεκριμένα, θεωρεί πολύ θετική τη διάταξη στο άρθρο 4 για την επαναφορά της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας ως εξεταζομένου μαθήματος κατά τις Ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις του Ιουνίου στο Γυμνάσιο. Με τον τρόπο αυτό ελπίζεται ότι θα αποκατασταθούν οι πολύπλευρες αρνητικές επιπτώσεις που είχε επιφέρει η προηγούμενη ρύθμιση που υποβάθμιζε τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο.
Γιατί τα Αρχαία Ελληνικά;
Επιγραμματικά: Η σημασία της γνώσης της αρχαίας για τη νέα ελληνική γλώσσα είναι αναμφισβήτητη. Η νέα ελληνική αποτελεί την άμεση συνέχεια της αρχαίας, με ουσιαστικές ομοιότητες στο τυπικό και τη δομή. Η αρχαία ελληνική συμβάλλει καθοριστικά στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου, στην κατανόηση της ετυμολογίας της νέας ελληνικής, στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης και ως εκ τούτου στη σαφήνεια στον προφορικό και γραπτό λόγο. Οι πολλές αδυναμίες στη χρήση του καθημερινού μας λόγου οφείλονται στην έλλειψη καλής γλωσσικής παιδείας και θεραπεύονται με την σωστή διδασκαλία της γλώσσας μας από τις παλαιότερες μορφές της έως σήμερα. Με τη γνώση της Αρχαίας Ελληνικής επιτυγχάνεται η κατανόηση της κοινής ρίζας των λέξεων και η ακριβής απόδοση των νοημάτων. Τα πρόσφατα απογοητευτικά αποτελέσματα για τους Έλληνες μαθητές που αποκάλυψαν τα Προγράμματα PISA στην κατανόηση κειμένου μαρτυρούν τις αδυναμίες των μαθητών να αντιληφθούν και να διατυπώσουν νοήματα με ορθότητα λόγου και σαφήνεια, αρετές που προσφέρει η γνώση της ελληνικής γλώσσας στη διαχρονία της. Παράλληλα, με την ουσιαστική προσέγγιση αρχαίων ελληνικών κειμένων οι μαθητές κατανοούν τις διαχρονικές αξίες και έννοιες που αυτά περιέχουν και συμβάλλουν στην πνευματική τους καλλιέργεια και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους.
Επίσης, θεωρούμε πολύ σημαντική την επαναφορά των Λατινικών ως εξεταζομένου μαθήματος στην Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Επιστημών, η οποία περιλαμβάνεται στο άρθρο 7 του υπό συζήτηση Σ/Ν.
Γιατί τα Λατινικά;
Επιγραμματικά και πάλι: Με έωλους ισχυρισμούς του τύπου «τα Λατινικά είναι νεκρή γλώσσα και αποτελούν περιττή γνώση» αγνοούνται βασικές αρετές που προσφέρει η γνώση της Λατινικής. Πλήθος λατινικών λέξεων έχει ενσωματωθεί και χρησιμοποιείται στον καθημερινό μας λόγο, όπως ωράριο, κουστωδία, κολλέγιο, πληβείοι, κάλαντα, και άλλες πολλές. Τα ονόματα όλων των μηνών του χρόνου έχουν λατινική προέλευση. Εκφράσεις που συχνότατα χρησιμοποιούνται αυτούσιες σε πολλές εκφάνσεις της κοινωνικής μας ζωής επίσης προέρχονται από τα λατινικά: π.χ., a priori, ex officio, de facto, de jure, sine qua non και άλλες πολλές.
Τα Ελληνικά και τα Λατινικά συνδιαμορφώνουν το λεξιλόγιο πολλών κύριων ευρωπαϊκών γλωσσών, έτσι ώστε η γνώση της Λατινικής να βοηθεί στην ουσιαστικότερη κατανόηση των γλωσσών αυτών.
Η ορολογία βασικών επιστημών, της Ιατρικής, Φαρμακευτικής, Βοτανικής, Ζωολογίας, Γεωπονίας και γενικά των Φυσικών Επιστημών βασίζεται στην Αρχαία Ελληνική και στη Λατινική αναδεικνύοντας και με τον τρόπο αυτόν τη σύζευξη των δύο κλασσικών γλωσσών και τη σημασία τους για τη Γενική Παιδεία. Ας μην ξεχνάμε, εξ άλλου, ότι η Λατινική τροφοδότησε με απαράμιλλη γλωσσική αρτιότητα το Ρωμαϊκό Δίκαιο, που συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο της Νομικής Επιστήμης.
Για όλους αυτούς τους λόγους και πολλούς άλλους τα Λατινικά, όπως και τα Αρχαία Ελληνικά, δεν είναι «νεκρές γλώσσες», αλλά ζουν, ενυπάρχουν ενσωματωμένες στη σύγχρονη γλώσσα των επιστημών και της καθημερινής ζωής, συμβάλλοντας στην πνευματική ανάπτυξη του σύγχρονου οικουμενικού ανθρώπου.
Η πυκνή δομή και η άψογη συντακτική πλοκή που χαρακτηρίζουν τον λατινικό λόγο οξύνει την κριτική σκέψη των μαθητών κατά τη μεταφραστική διαδικασία των κειμένων. Απομακρύνεται έτσι η στείρα αποστήθιση που συχνά παρεμποδίζει την αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Είναι επομένως, ει μη τι άλλο, παράδοξος ο ισχυρισμός ότι τα λατινικά ενισχύουν την αποστήθιση και τη βαθμοθηρία.
Χωρίς Λατινικά καταφέρεται ποιοτικό πλήγμα στην Ανθρωπιστική Παιδεία στη Δευτεροβάθμια, και, κατ’ ακολουθία, και στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση. Με την κατάργηση των Λατινικών ως υποχρεωτικά εξεταζομένου μαθήματος από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις εισέρχονταν στις Φιλοσοφικές Σχολές κατά το τελευταίο διάστημα φοιτητές με ελάχιστες ή μηδαμινές γνώσεις λατινικής γλώσσας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο βασικός αυτός άξονας της κλασσικής παιδείας να υποβαθμίζεται αναγκαστικά στα πανεπιστήμια της χώρας μας σε επίπεδο φροντιστηριακής διδασκαλίας από μηδενικής βάσεως.
Η προσέγγιση της λατινικής γλώσσας και λογοτεχνίας συμβάλλει στην ανάδειξη του Ελληνορωμαϊκού πολιτισμού ως της γενέτειρας του Δυτικού κόσμου και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας των Ελλήνων μαθητών. Η κατάργηση των Λατινικών, που μαζί με τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται συστηματικά σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, αβασάνιστα απέκοψε την ελληνική εκπαίδευση από τις ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Οι θετικές αυτές παρεμβάσεις του Υπουργείου για την αναβάθμιση της κλασσικής Παιδείας είναι απολύτως αναγκαίο να συμπληρωθούν με δύο μέτρα: την εκπόνηση προσφορώτερων εγχειριδίων για την ελκυστικότερη διδασκαλία των Αρχαίων και των Λατινικών και τη συστηματική επιστημονική, παράλληλα με την παιδαγωγική, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της Γενικής Παιδείας, εύστοχα εισάγεται το «κόντρα» μάθημα στη Γ΄ Λυκείου, δηλ. τα Μαθηματικά για την Θεωρητική Κατεύθυνση και η Ιστορία για την Πρακτική. Ιδιαίτερα για την Ιστορία, τονίζω ότι η πληρέστερη διδασκαλία της με καλά εγχειρίδια – πράγμα που ισχύει βέβαια για τα κλασσικά γράμματα – είναι απαραίτητη. Σήμερα η Ιστορία όλων των περιόδων διδάσκεται ελλιπώς, όπως, για παράδειγμα, το τεράστιας σημασίας κεφάλαιο της Ελληνικής Επανάστασης. Ελπίζεται ότι και το κενό αυτό θα συμπληρωθεί με τις κατάλληλες παρεμβάσεις στα αναλυτικά προγράμματα των μαθημάτων.
Κρίνουμε επίσης πολύ θετικές τις διατάξεις που προωθούν την αριστεία, όπως την εισαγωγή των μαθητών με εξετάσεις στα Πρότυπα Σχολεία (άρθρο 18) καθώς και την αναγραφή της διαγωγής στους τίτλους σπουδών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (άρθρο 5), η οποία ελπίζεται ότι θα αναχαιτίσει ακραίες συμπεριφορές μαθητών στο σχολικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου και του σχολικού εκφοβισμού.
Πολύ εύστοχη θεωρούμε τη θέσπιση ξενόγλωσσων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, αυτόνομα, με αποφάσεις των ίδιων των Πανεπιστημίων. Τα Πανεπιστήμιά μας διαθέτουν προσωπικό υψηλής ποιότητος, που μπορεί άνετα να αντεπεξέλθει στις αυξημένες απαιτήσεις των προγραμμάτων αυτών.
Αθήνα, 2 Ιουνίου 2020
Καθηγήτρια Γ. Ξανθάκη-Καραμάνου
Πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων